Śladami Królów Polski na Wawelskie Wzgórze - opis warsztatów

Każdy cykl warsztatów rozpoczynaliśmy spacerem edukacyjnym na Wawel, jego zwiedzaniem i zbieraniem dokumentacji fotograficznej. Dzięki współpracy z Zamkiem Królewskim na Wawelu uczestnicy wszystkich grup warsztatów bezpłatnie zwiedzili z przewodnikiem reprezentacyjne komnaty królewskie, prywatne apartamenty królewskie, skarbiec koronny i zbrojownię, sztukę wschodu, Wawel zaginiony oraz ogrody królewskie.

Wawelskie Wzgórze, na którym mieści się Zamek Królewski i Katedra, przez wieki było centrum władzy świeckiej i duchownej w Polsce. Górujące nad zakolem Wisły skaliste wzniesienie od wczesnego średniowiecza było siedzibą świeckiej i duchownej władzy. Istnieją jednak ślady wskazujące na obecność tam człowieka od okresu paleolitu. Mieszko I (p. 960-992), pierwszy historyczny władca i twórca polskiej państwowości obrał Wawel na jedną ze swych siedzib. Przyjęcie przez niego chrześcijaństwa wprowadziło Polskę w krąg kultury zachodniej. W r. 1000 ustanowiono w Krakowie biskupstwo i zbudowano pierwszą katedrę na Wawelu. Szczególny rozkwit przeżywał Wawel w wiekach XIV-XIV, za panowania ostatnich Piastów i Jagiellonów. Za panowania królów: Aleksandra (p. 1501-1506), Zygmunta I (1506-1548) i Zygmunta Augusta (p. 1548-1572) przekształcono zbyt ciasny już gotycki zamek, w renesansową siedzibę należącą do najwspanialszych w środkowej Europie. Był to czas niezwykłego rozwoju sztuki i nauk humanistycznych.

Po przeniesieniu się króla Zygmunta III Wazy (p. 1587-1632) wraz z dworem do Warszawy w latach 1609-1611, Wawel stracił na swym dotychczasowym znaczeniu. Pozostał jednak jedną z królewskich rezydencji, a w katedrze nadal odbywały się koronacje i pogrzeby polskich królów. Zamek był wielokrotnie niszczony i grabiony w czasie działań wojennych, m.in. podczas potopu szwedzkiego. W r. 1796 przejęty przez Austriaków po ostatnim zaborze, zamek został zamieniony w koszary armii austriackiej.

Z początkiem XX wieku podjęto monumentalny program odnowy Wawelu, zmierzający do przywrócenia mu dawnej świetności, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przekształcono go w muzeum.

Każdy cykl warsztatów skupiony był wokół innego tematu, który ustaliliśmy razem z prowadzącymi warsztaty oraz Zamkiem Królewskim na Wawelu. Pierwsza grupa realizowała historię Króla Zygmunta III Wazy i alchemika Michała Sędziwoja, kolejna skupiła się na arrasach Króla Zygmunta Augusta, a ostatnia na zmianach, jakie Królowa Bona wprowadziła na królewski dwór.

Historia Króla Zygmunta III Wazy i alchemika Michała Sędziwoja

Powodem jednego z największych w dziejach Wawelu pożaru były najprawdopodobniej zamiłowania alchemiczne Króla Zygmunta III Wazy. Król utrzymywał na swoim dworze znanych mistrzów tej tajemnej wiedzy i sam poszukiwał uparcie cudownej mikstury, która miała rzekomo przemieniać w złoto inne metale. Jeden z najsłynniejszych polskich alchemików, Michał Sędziwój, podobno wykonał kiedyś na oczach króla doświadczenie, w wyniku którego srebrny talar przemienił się w złoty. Scena ta, wyobrażona na płótnie Jana Matejki miała miejsce w rzeczywistości. Zachęcony jego przykładem młody król sam zaczął przeprowadzać nocami doświadczenia, których skutkiem był nieprzewidziany wybuch i pożar Kurzej Stopki. Odbudowa zniszczeń wzbogaciła renesansową sylwetkę zamku o część barokową.

Skutki pożaru były jednak dużo poważniejsze - Król na czas remontu, załadował swoją rodzinę na wiślane krypy i spłynął nimi do Warszawy. Było to w 1596 roku, kiedy stolica kraju została przeniesiona do Warszawy.

Arrasy Króla Zygmunta Augusta

Zespół wawelskich arrasów został utkany w latach 1550–1560 w znakomitych warsztatach w Brukseli, ówczesnej światowej metropolii sztuki tapiseryjnej. Tkaniny wykonano z wełny i jedwabiu oraz z nici srebrnych i srebrnych złoconych. Arcydzieła, które stworzyli autorzy malarskich kartonów, zrealizowano na zamówienie króla Zygmunta Augusta, ostatniego Jagiellona, w ramach zbioru około 160 tapiserii przeznaczonych do dekoracji Zamku Królewskiego na Wawelu. Twórcy arrasów inspirowali się pracami największych artystów (mistrzów włoskiego renesansu, Rafaela, Michała Anioła) oraz bestiariuszami, kompendiami florystycznymi i zoologicznymi. Wśród nich 19 monumentalnych tkanin figuralnych ze scenami z Księgi Rodzaju (Szczęśliwość rajska – 480 cm x 854 cm, Wejście zwierząt do arki – 475 cm x 792 cm, Budowa wieży Babel – 482 cm x 812 cm), 44 werdiury z przedstawieniami zwierząt wpisanymi w krajobraz (Wydra z rybą w pysku i fantastyczne gady, Jednorożec-żyrafa i ryś, Bocian i króliki), 42 arrasy herbowe (groteska z herbami Polski i Litwy oraz postacią Cerery), a także niewielkich rozmiarów obicia mebli oraz tkaniny do dekoracji wnęk okiennych. Kolekcja ta przetrwała wieki wojen, wielokrotne ewakuacje aby nadal cieszyć zwiedzających swoim blaskiem.

Bona Sforza d’Aragona (ur. 2 II 1494, zm. 19 XI 1557)

Królowa Polski, druga żona Zygmunta I Starego z dynastii Jagiellonów, córka Giangaleazza Sforzy, księcia Mediolanu, i Izabeli Aragońskiej, córki Alfonsa Il, króla Neapolu, matka Zygmunta Augusta i córek: Zofii, Katarzyny, Izabeli i Anny Jagiellonki.

W młodości Bona odebrała staranne wykształcenie - znała dzieła Wergiliusza, Cycerona i ojców Kościoła, posiadła wiedzę z zakresu historii, prawa, administracji i teologii. Była władczynią ambitną, aktywną i niezwykle gospodarną. Dzięki umiejętnemu zarządzaniu otrzymanymi od męża majątkami szybko dorobiła się olbrzymiej osobistej fortuny, tylko w Koronie nabywając ponad dwieście wsi i kilkanaście miast. Zagospodarowała wielkie połacie nieużytków, zaludniała pustki, budowała mosty, młyny, tartaki, twierdze warowne. Rozbudowywała miasta nadane jej jako „Oprawa Polskich Królowych”.Wywierała też istotny wpływ na politykę kraju, tak że o drugim dziesięcioleciu jej pobytu w Polsce mówi się wręcz, że był to okres współrządów Zygmunta i Bony. W 1530 roku doprowadziła do koronacji swojego jedynego syna, Zygmunta Augusta, jeszcze za życia ojca („vivente rege”). Na Litwie przeprowadziła szeroko zakrojoną reformę gospodarczą (zwaną „pomiarą włóczną”). Królowa Bona należy do najbardziej kontrowersyjnych postaci w dziejach Polski. Czarna legenda wokół osoby królowej powstała za jej życia za sprawą przeciwników politycznych.